گسترش فضاهای مجازی و استفاده روزافزون کاربران از شبکه‌های اجتماعی مشکلات زیادی را گریبان‌گیر خانواده‌ها و جوامع کرده است اما یکی از مفاهیمی که انتقاد خود کاربران این شبکه‌ها را هم به دنبال داشته است اتاق پژواک رسانه‌ای است. مطالعات نشان می‌دهد که کاربران فضای مجازی می‌خواهند از اتاق پژواک رسانه‌ای خارج شوند. اما این اتفاق به چه دلیلی در حال رخ دادن است؟ اصلا اتاق پژواک رسانه‌ای چه معنایی دارد و چه نقشی را در شبکه‌های اجتماعی بازی می‌کند؟ در این مقاله اختصاصی از مجله قرمز با مفهوم اتاق پژواک رسانه‌ای و تاثیر منفی آن در شبکه‌های اجتماعی مطالبی را بیان خواهیم نمود.
اتاق پژواک رسانه‌ای چیست؟
یک اتاق بسته را که از نظر صوتی عایق است تصور کنید، در این اتاق صدا منعکس شده و تقویت می‌شود، صداهای بیرون اجازه ورود به داخل آن را ندارند و در داخل اتاق شنیده نمی‌شوند، به چنین اتاقی اتاق پژواک می‌گویند. اتاق پژواک در اصطلاح رسانه‌ای نیز چیزی شبیه به اتاق پژواک فیزیکی است. در چنین وضعیتی اطلاعات، ایده‌ها و باورها درون یک فضا تکرار و تقویت می‌شوند و منابع آن‌ها زیر سوال نمی‌رود. از طرف دیگر دیدگاه‌های متفاوت و متضاد با ایده‌های درون این فضا نیز سانسور شده و یا کمتر از حد انتظار پوشش داده می‌شود.
در دنیای رسانه امروز این نوع فضاها به لطف شبکه‌های اجتماعی اینترنتی بسیار بیشتر و گسترده‌تر شده است و کاربران در نوع اتاق پژواک رسانه ای گرفتار شده‌اند که نظرات مخالف در آن پذیرفته نمی‌شود و ایده‌های همسو با جریان اصلی مدام در حال تکرار و تقویت هستند. در واقع در این فضاها کاربران تشویق می‌شوند که عقاید مشابه به تفکر غالب را بیان کنند و جرات مخالفت و یا ابزار عقاید غیرهمسو را نداشته باشند. باید گفت که اتاق پژواک در شبکه‌های اجتماعی برای توسعه تفکر مثبت و به اصطلاح مثبت اندیشی میان کاربران توسعه یافته است و نوعی حباب مثبت اندیشی در میان آن‌ها شکل گرفته است اما با گذشت زمان این حباب معنای خود را از دست داده و به توسعه اخبار جعلی و غیرواقعی انجامیده است که نگرانی‌هایی را در پی داشته است. سال گذشته مارک زاکربرگ در گزارشی از ایجاد اتاق‌های پژواک رسانه‌ای در فضای مجازی خبر داد و اذعان کرد که این فضاها باعث افزایش نگرانی کاربران و از بین رفتن درک متقابل شده است. او معتقد بود انتشار مقالات با نظرات مخالف نمی‌تواند تاثیری روی کاربران داشته باشد و باید برای از بین بردن این نوع از فضا تمهیداتی اندیشیده شود.
تلاش برای شکستن اتاق پژواک رسانه‌ای
اما مطالعات نشان می‌دهد که خوشبختانه در سال‌های اخیر آگاهی کاربران نسبت به این نوع فضاها افزایش یافته است و آن‌ها در تلاش هستند تا این نوع از انحصار را بشکنند و یا از آن خارج شوند. در حال حاضر کاربران متوسط مثل گذشته با نظرات غیرهمسو با نظرات خود مقابله نمی‌کنند و سعی می‌کنند خبرها را از منابع قابل اعتماد و معتبر دریافت کنند. در مطالعه‌ای که توسط DataFace که یک آژانس رسانه‌های اجتماعی در امریکا است انجام شده ۱۴۰۰ کاربر با رده‌های سنی مختلف مورد بررسی قرار گرفته‌اند، این افراد از میان جهت گیری‌های سیاسی مختلف مثل محافظه کار، آزاد اندیش و میانه رو انتخاب شده‌اند و به هر یک از آن‌ها هشت ویدئوی آنلای نشان داده شد. از این هشت ویدئو، سه ویدئو از منابع خبری محافظه کار، سه ویدئو از منابع خبری آزاد اندیش و دو ویدئو بدون محتوای سیاسی انتخاب شدند.
پژوهشگر به کاربران اعلام می‌کند که آن‌ها می‌توانند هر زمان که بخواهند ویدئو را جلو بزنند و رد کنند اما پس از تماشای همه ویدئوها باید اعتبار منبع خبری را سنجیده و اعلام کنند که آیا این ویدئو توانسته است نظر آن را را تغییر دهد یا خیر. بررسی‌ها نشان داد هر دو گروهی که خود را تحت عنوان آزاد اندیش و محافظه کار اعلام کرده بودند به میزان مساوی به تماشای ویدئوی خبری از دیدگاه مخالف خود علاقه نشان دادند. البته محافظه کاران بیشتر به تماشای ویدئوهای محافظه کارانه علاقه نشان دادند اما این میزان تفاوت چندان معنادار نبود. البته این که ویدئوهای غیرسیاسی علاقمندان بیشتری دارند هم غافلگیرکننده نبود.
کاربران مسن‌تر بیشتر به تماشای ویدئوهایی علاقه نشان دادند که آن را موثق قلمداد می‌کردند. اما بیشتر کاربران از همه گروه‌های سنی ویدئوهای “تئوری توطئه” را رد کردند و تنها ۱۶ درصد اعلام کردند که این ویدئوها نظر آن‌ها را تغییر داده است. این مطالعه نشان داد که ما باید به کاربران اجازه دهیم نظر شخصی خود را داشته باشند و به گفته خود مارک زاکربرگ سعی کنیم سیستمی به وجود آوریم که کاربر بتواند عقاید مختلف و مخالف خود را نیز مشاهده کند و ببیند که او و دیدگاه‌های او در کدام قسمت از طیف عقاید در میان کاربران دیگر قرار گرفته‌است. به این ترتب اتاق‌های پژواک رسانه‌ای و محدودیت آزادی بیان در آن‌ها کاملا از بین می‌رود و کاربران می‌توانند دنیا را به همان شکلی که هست مشاهده کنند.
اگر این مقاله مورد توجه شما قرار گرفت می‌توانید مقالات مشابه را در بخش فن آوری در مجله قرمز شاخه شبکه های اجتماعی مطالعه کنید. انتقادات و پیشنهادات خود را نیز در بخش نظرات با ما در میان بگذارید.
منبع: The Next Web (ترجمه و تألیف اختصاصی توسط مجله قرمز)