داشتن پوست صاف، درخشان و بدون لک و یکدست آرزوی همه ما است اما گاهی مشکلاتی مثل جوش، چروک و لکه‌های تیره ما را از این هدف و آرزو دور کرده و زیبایی پوستمان را تحت الشعاع قرار می‌دهند. اما لکه‌های تیره پوست جزو شایع‌ترین مشکلات پوستی هستند که با بالاتر رفتن سن شیوع آن‌ها افزایش می‌یابد تا حدی که تصور می‌شود این لکه‌ها نشانه پیری و افزایش سن هستند و نمی‌توان کار خاصی برای درمان آن‌ها انجام داد. اما مثل هر مشکل پوستی دیگری، لکه‌های تیره هم می‌توانند از بین بروند و روش درمان خاص خود را دارند.در این مقاله اختصاصی از مجله قرمز درباره لکه‌های تیره پوستی و روش درمان آن‌ها از زبان کارشناسان مطالبی را بیان خواهیم نمود.
علت تیره شدن پوست چیست؟
هایپرپیگمنتیشن Hyperpigmentation اصطلاحی است که در بیان علمی برای لکه‌های تیره پوست به کار می‌رود. این عبارت برای توصیف حالتی استفاده می‌شود که در آن قسمتی از پوست تیره‌تر از رنگ طبیعی آن می‌شود. این نواحی به طور مشخصی با بقیه پوست تضاد دارند و حالتی غیریکنواخت به رنگ پوست می‌دهند. اما لکه‌هایی وجود دارند که حتما باید به موقع شناسایی شوند و با روش‌های درمانی موثری درمان شوند تا از گسترش آن‌ها به نواحی دیگر جلوگیری شود. قرار گرفتن در معرض تابش نور خورشید یکی از اصلی‌ترین دلایل بروز لکه‌های تیره روی پوست است که اگر به موقع درمان و متوقف نشود در سنین میانسالی و پیری به لکه‌های تیره پررنگی خواهد انجامید که حتما روی صورت و دست‌های افراد مسن مشاهده کرده‌اید. به این عارضه برنزه شدن اکتینیک یا لنتیگو گفته می‌شود.
نوع دیگر لکه‌های تیره پوستی ملازما نام دارند که نوع خاصی از هایپرپیگمنتیشن مخصوص خانم‌ها هستند و در دوران بارداری و با مصرف قرص‌های ضدبارداری به وجود می‌آیند و با قرار گرفتن در معرض گرما و تابش نور خورشید تشدید می‌شوند. نوع دیگر لکه‌های تیره پوستی که یکی از شایع‌ترین نوع آن‌ها هم هست لکه‌های پس از التهاب post-inflammatory hyperpigmentation یا PIH نام دارند و همان طور که از این نام پیداست زمانی به وجود می‌آیند که پوست دچار التهاب می‌شود و تولید رنگدانه‌ها در آن افزایش می‌یابد. این عارضه بیشتر در پوست‌های تیره شایع است و پس از آکنه‌های شدید و هر نوع التهاب مزمن پوستی رخ می‌دهند.
بسته به این که رنگ پوست شما چه باشد شما ممکن است مستعد ابتلا به نوع خاصی از لکه‌های تیره پوستی باشید. به طور مثال لنتیگو و برنزه شده اکتینیک در پوست‌های روشن شایع‌تر است در حالی که پوست‌های تیره و به خصوص پوست‌های آسیایی بیشتر مستعد لک‌های پس از التهاب هستند. ملازما نیز مخصوص خانم‌ها است و در پوست‌های تیره شیوع بیشتری دارد. ملازما شایع‌ترین نوع لکه‌های پوستی است که بیشتر در گونه‌ها، پیشانی و لب بالایی رخ می‌دهد و ممکن است تا بینی، چانه و فک و حتی پوست گردن هم گسترش پیدا کند. این که شما مستعد ملازما باشید یا خیر به ژنتیک و تعادل هورمونی بدن شما و این که چقدر در معرض تابش نور خورشید قرار می‌گیرید بستگی دارد.
درمان لکه‌های تیره پوستی
حال که شناخت کاملی از انواع لکه‌های تیره پوستی و میزان شیوع آن‌ها در افراد مختلف پیدا کردید می‌توانید تصویر درستی از نحوه درمان آن‌ها نیز داشته باشید. بهترین راه برای درمان لکه‌های پوست در اولین قدم شناخت آن‌ها است. شما باید بدانید که چه چیزی باعث بروز این لکه شده است و چه چیزی باعث تشدید آن می‌شود. به طور مثال اگر تشخیص دهید که لکه پوست شما از نوع ملازما است باید مصرف قرص‌های ضدبارداری را قطع کنید و از قرار گرفتن در معرض نور خورشید هم اجتناب کنید. اگر تشخیص دادید که لکه‌های شما بر اثر تابش نور خورشید به وجود آمده استفاده از ضدآفتاب را با جدیت بیشتری دنبال کنید و در صورت نیاز از ضدآفتاب قوی‌تری استفاده کنید.
پس از این که عوامل به وجود آورنده و تقویت کننده لکه‌های تیره را شناختید در گام بعدی می‌توانید سراغ درمان بروید. روش‌های مختلفی برای درمان لکه‌های تیره وجود دارد مثل کرم‌های ضدلک، لایه بردارها و برخی از انواع لیزر که تشخیص مناسب‌ترین روش برای شما پیش از هر چیزی به معاینه پزشک و تجویز او نیاز دارد. فراموش نکنید که در کنار هر روش درمانی، مراقبت‌های ضروری دیگری هم وجود دارد و شما باید در طول درمان لک‌های پوستی و پس از آن نیز از قرار گرفتن در معرض تابش نور خورشید به شدت اجتناب کنید و فراموش نکنید که حتی نور ضعیف خورشید از پشت پنجره هم می‌تواند برای پوست شما مضر باشد و اثر داروها و کرم‌های ضدلک را خنثی کرده و همه زحمت و هزینه شما را به باد بدهد. پس حتما از ضدآفتاب قوی استفاده کنید و پوست بدن خود را نیز با لباس مناسب حفاظت کنید تا بهترین نتیجه را از درمان خود بگیرید.
روش‌های درمانی برای لکه‌های تیره پوست
روش‌های خانگی برای درمان لکه‌های تیره پوست مثل ترکیب عسل و آبلیمو و زردچوبه و … تنها برای لکه‌های کوچک و خفیف آن هم تا حدی موثر هستند و نمی‌توان از آن‌ها انتظار معجزه داشت. اگر لکه‌های پوست شما جدی، متعدد و آزاردهنده هستند و از پوشاندن آن‌ها با مواد آرایشی خسته شده‌اید بهتر است به پزشک متخصص مراجعه کنید. پزشک متخصص با تجویز کرم‌ها، لایه بردارها و روش‌های درمانی کلینیکی مثل پیلینگ و لیزر بسته به شرایط پوست شما و لکه‌های آن می‌تواند به درمان قطعی این لکه‌ها کمک کند به شرطی که شما درمان را به طور مصمم ادامه دهید و در طول درمان و پس از آن نیز مراقبت‌های پوستی را جدی بگیرید.
کرم‌های ضدلک و ترکیبات آن‌ها
اما کرم‌هایی در بازار وجود دارند که عنوان ضدلک روی آن‌ها درج شده است، آیا این کرم‌ها موثر هستند و می‌توان از آن‌ها انتظار درمان داشت؟ اگر ترکیبات و آنزیم‌های لکه بر موثری در این کرم‌ها وجود داشته باشد می‌توان انتظار داشت که استفاده مکرر از آن‌ها بتواند لکه‌ها را از بین ببرد اما این ترکیبات کدامند؟ آنزیم تیروسیناز یکی از این ترکیبات است که یک آنزیم طبیعی ضدملانین است و می‌تواند رنگدانه‌های اضافی را از بین برده و پوست را روشن و یکدست کند و هر کرمی که یک تا دو درصد از این آنزیم را داشته باشد اثر ضدلک خوبی خواهد داشت. البته دقت داشته باشید که این ترکیبات می‌تواند به رنگدانه‌های خود پوست هم صدمه بزند و باعث التهاب شود پس حتما این نوع کرم‌ها را با تجویز پزشک و با احتیاط مصرف کنید. ماده لکه بر بعدی هیدروکینون است که البته استفاده از آن به احتیاط بیشتری نیاز دارد و اگر به مدت طولانی استفاده شود می‌تواند باعث تیره شدن دائمی پوست شود.
ماده موثر و آشنای بعدی با اثر ضدلک مناسب، ویتامین C است. این آنتی اکسیدان قوی نه تنها اثر ضدپیری و شاداب کننده دارد بلکه می‌تواند پوست را روشن‌تر کرده و با ایجاد اختلال در فرایند ملانوجنسیس (تولید ملانین) از بروز لک‌ها نیز پیشگیری کند. مشکل ویتامین C این است که مولکول‌های بسیار ناپایداری دارد و زمانی تاثیر بهتری خواهد داشت که همراه با روشن‌کننده‌های دیگر مورد استفاده قرار گیرد. ترانکزامیک اسید هم جزو یکی از بهترین ترکیبات ضدلک موجود است که هم به صورت موضعی و هم به صورت خوراکی می‌تواند مورد استفاده قرار گرفته و هایپرپیگمنتیشن را درمان کند. این اسید بهترین گزینه برای درمان ملازمای شدید است.
ترکیب ضدلک جادویی بعدی رتینول است که با اثر لایه برداری قوی و تقویت تولید کلاژن می‌تواند پوست را بازسازی کرده و لکه‌ها را به مرور زمان کمرنگ‌تر کند و از بین ببرد. البته رتینول برای پوست‌های حساس گزینه مناسبی نیست و می تواند باعث واکنش التهابی شود و به همین دلیل زمانی بهتر عمل می‌کند که همراه با سرامیدها مورد استفاده قرار گیرد. در هر صورت هر ماده یا روشی که برای درمان لکه‌های تیره پوست شما تجویز شده باشد نیاز به ممارست در درمان دارد و هرچقدر هم که درمان شما گران قیمت یا زمان‌بر باشد باید صبر و تحمل کافی داشته باشید تا به نتیجه دلخواه خود برسید.
اگر این مقاله مورد توجه شما قرار گرفت می‌توانید مقالات مشابه را در بخش زیبایی در مجله قرمز شاخه مراقبت پوست مطالعه کنید. انتقادات و پیشنهادات خود را نیز در بخش نظرات با ما در میان بگذارید.
منبع: Byrdie (ترجمه و تألیف اختصاصی توسط مجله قرمز)