امروزه رایحه درمانی یا آروماتراپی به عنوان یکی از شاخه‌های طب مکمل شناخته می‌شود که در آن از اسانس‌های گیاهی و ترکیبات معطر برای بهبود سلامت روح، ذهن و جسم استفاده می‌شود.
مشاهدات نشان داده است که اسانس‌های معطر گیاهی احتمالا خاصیت درمانی دارند اما هنوز این یافته‌ها به اتبات علمی نرسیده است و نیاز به تحقیق و بررسی بیشتری در این زمینه وجود دارد تا میزان و چگونگی تاثیر این روش درمانی مشخص شود. اما تجربیات نشان داده است که رایحه درمانی می‌تواند در کاهش اضطراب و درد و تقویت حافظه و انرژی بدن موثر باشد و به آرامش روح و جسم کمک کند.
در این مقاله اختصاصی از مجله قرمز به رایحه درمانی و تاثیر و خطراتی که می‌تواند داشته باشد و خاصیت درمانی هریک از گیاهان خواهیم پرداخت.
طب مکمل چیست؟
طب مکمل شاخه‌ای از طب است که در محدوده پزشکی رسمی شناخته نمی‌شود چون اثربخشی آن به طور کامل با تحقیقات علمی قابل اثبات یا قابل رد نیست و شاخه‌های مختلفی در محدوده طب مکمل قرار می‌گیرند مثل پزشکی سنتی، هومیوپاتی، سنگ درمانی و رایحه درمانی.
همه این شاخه‌ها دارای حلقه‌ای گمشده یا غیرقابل توصیف هستند که از دیدگاه علم قابلیت بررسی ندارد و مختصصان پزشکی معمولا از این نوع روش‌های درمانی به عنوان مکمل‌های درمان‌های پزشکی استفاده می‌کنند.
تاریخچه و عملکرد رایحه درمانی
در کتابی با نام De Materia De Medica که در قرن اول میلادی توسط دیوسکوریدس پزشک و گیاه شناسی یونانی نوشته شده است درباره رایحه درمانی بحث شده است. اما در قرن یازدهم با اختراع تقطیر استفاده از روغن‌های معطر رواج یافت و به صورت شکلی از دارو برای درمان بیماری‌های متعدد مورد استفاده قرار گرفت. اما مفهوم رایحه درمانی به شکل مدرن آن از اوایل قرن بیستم معرفی شد و پزشکانی مانند ژان والنه در زمان جنگ جهانی دوم از عطرها برای درمان عفونت سربازان زخمی در جنگ استفاده کرد.
اسانس‌ها نوع عصاره معطر هستند که از گیاهان و به کمک یک حلال گرفته می‌شوند، این حلال معمولا روغن است و اسانس به دست آمده با این روش معمولا روی پوست استفاده می‌شود. آب و الکل حلال‌های دیگری هستندن که برای استخراج اسانس‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند و چنین اسانس‌هایی بیشتر شبیه به عطرهای امروزی هستند.
روش‌های استفاده از این اسانس‌ها نیز بسته به نوع آن‌ها متفاوت است، برخی از اسانس‌ها که پایه روغن دارند روی پوست مالیده می‌شوند و هم از طریق پوست و هم از طریق بینی جذب می‌شوند و معمولا همراه با ماساژ مورد استفاده قرار می‌گیرند که برای آرامش روحی و کاهش انقباض بدن مفید است. اما برخی از انواع اسانس به صورت خوراکی و یا بخور مصرف می‌شوند که معمولا پایه آب دارند اما هر اسانسی را به این روش نمی‌توان مصرف کرد چون ممکن است ایجاد مسمومیت کند.
خطرات رایحه درمانی
برخی از انواع اسانس‌ها سمی هستند و مصرف آن‌ها می‌تواند خطرناک باشد مثلا کافور یا پونه. گیاهان معطر گیاهانی قوی هستند و هرگز نباید به صورت خوراکی مصرف شوند بلکه حتما قبل از مصرف باید اسانس آن توسط حلال مناسب رقیق‌سازی شود و مورد استفاده قرار گیرد.
افرادی که مبتلا به آسم هستند یا مستعد خونریزی بینی هستند باید با احتیاط از اسانس‌های معطر و بخور آن استفاده کنند. همچنین این اسانس‌های روغنی را نباید در قسمت‌های مخاطی بدن مثل دهان و بینی یا داخل گوش استفاده کرد.
بلعیدن برخی از روغن‌های معطر گیاهی به خصوص برای کودکان می‌تواند سمی و خطرناک باشد و حتما باید چنین موادی را در ظرف‌های ایمن و دربسته و از دسترس کودکان دور نگه دارید. در صورت بروز مسمومیت با چنین موادی فورا با اورژانس تماس بگیرید. زنان باردار و افرادی که در شرایط خاصی هستند مثلا صرع یا بیماری قلبی یا فشار خون بالا دارند حتما قبل از امتحان کردن رایحه درمانی باید با پزشک خود مشورت کنند چون برخی از آثار این گیاهان ممکن است برای افراد غیرمتخصص ناشناخته باشد و عوارضی جدی درپی داشته باشد.
برخی از گیاهانی که نباید در قسمت‌های حساس بدن مثل مخاط استفاده شوند و یا ممکن است عوارضی برای افراد تحت شرایط خاص داشته باشند عبارتند از: اوکالیپتوس، زنجبیل، آویشن، فلفل سیاه، دارچین، سیر، اورگان، ریحان و رایحه برخی مرکبات. در هر صورت توصیه می‌شود اگر نوع خاصی از گیاه را تا کنون استفاده نکرده‌اید و از عوارض احتمالی آن آگاه نیستید حتما قبل از امتحان رایحه درمانی با پزشک خود مشورت کنید.
اسانس‌های پایه مورد استفاده در رایحه درمانی
- اسطوخودوس: یکی از مهم‌ترین روغن‌های گیاهی است که خاصیت ضدباکتری و ضدویروسی دارد. سیستم ایمنی بدن را تقویت می‌کند و ضدالتهاب، ضدافسردگی و ضداسپاسم است.
- بابونه: ضدالتهاب و ضدآلرژی است. سیستم گوارش را تقویت کرده ، آرامش بخش است و افسردگی را کاهش می‌دهد.
- مرزنجوش: ضداسپاسم و ضدالتهاب است و عفونت را از بین می‌برد.
- روغن درخت چای: ضدقارچ و ضد باکتری است.
- درخت سرو: قابض و بهبود دهنده گردش خون و ضدعفونت است.
- نعناع: دستگاه گوارش را تقویت و سینوس‌ها را تخلیه می‌کند و ورم را کاهش می‌دهد.
- اوکالیپتوس: کاهش دهنده ورم، ضدویروس و ضدباکتری است.
- ترنج: ضدافسردگی، ضدانگل و ضدالتهاب است.
- رزماری: درد عضلانی و مشکلات عصبی را کاهش می‌دهد.
- چوب صندل: افسردگی و تنش عصبی را کاهش می‌دهد.
- شمعدانی: بین ذهن و بدن تعادل برقرار می‌کند و خاصیت ضدقارچ و ضدالتهاب دارد.
همچنین بخوانید: بوهای خوب شادی آور
اگر این مقاله مورد توجه شما قرار گرفت می‌توانید مقالات مشابه را در بخش زیبایی در مجله قرمز شاخه عطر و ادکلن مطالعه کنید. انتقادات و پیشنهادات خود را نیز در بخش نظرات با ما در میان بگذارید.
منبع: WikiHow (ترجمه اختصاصی توسط مجله قرمز)