بیماری گواتر بزرگ شدن غیرطبیعی غده تیروئید است. شکل تیروئید شما ماند یک غلاف پروانه‌ای است که در زیر گردن شما درست زیر سیب آدم قرار دارد. گرچه بیماری گواتر معمولاً بدون درد است، اما بزرگی غده تیروئید می‌تواند باعث سرفه و ناراحتی یا سخت‌تر شدن فرایند نفس کشیدن در شما شود. شایع‌ترین علت ایجاد این بیماری در سراسر جهان کمبود ید در رژیم غذایی است.
در ایالات‌متحده که در آن استفاده از نمک یددار معمول است، گواتر اغلب به علت کمبود و یا کمبود تولید هورمون‌های تیروئید یا گره‌هایی است که در خود غدد تیروئید ایجاد می‌شود. درمان بستگی به‌اندازه گواتر، علائم و علت اصلی این بیماری دارد. گواتر کوچک که قابل‌توجه نیستند و مشکلاتی را ایجاد نمی‌کنند معمولاً به درمان نیاز ندارند.
علائم بیماری گواتر
لزوماً تمام موارد گواتر علائم و نشانه‌هایی را در فرد ایجاد نمی‌کنند. وقتی علائم و نشانه‌ها رخ می‌دهد ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- تورم قابل‌مشاهده در مرکز گردن شما که ممکن است به‌خصوص هنگامی‌که شما اصلاح و یا آرایش می‌کنید مشهود باشد
- احساس تنگی در گلوی
- سرفه
- خستگی
- مشکل در بلع
- دشواری در تنفس
علل ایجاد بیماری گواتر
غده تیروئید شما دو هورمون اصلی تیروکسین (T-4) و تری یدو تیرونین (T-3) را تولید می‌کند. این هورمون‌ها در جریان خون شما جریان دارد و به تنظیم سوخت‌وساز بدن کمک می‌کنند. آنها میزان چربی و کربوهیدرات بدن شمارا حفظ کرده، به کنترل دمای بدن شما کمک می‌کنند، بر ضربان قلب تأثیر می‌گذارند و همچنین به تنظیم تولید پروتئین کمک می‌کنند.
غده تیروئید شما همچنین کلسی تونین را تولید می‌کند که هورمونی است که به تنظیم مقدار کلسیم در خون کمک می‌کند.
غده هیپوفیز و هیپوتالاموس میزان هورمون تولیدشده و آزادشده را کنترل می‌کنند.
این روند زمانی آغاز می‌شود که هیپوتالاموس (ناحیه‌ای از مغز شما که به‌عنوان یک ترموستات برای کل سیستم بدن شما عمل می‌کند)، غده هیپوفیز شمارا مجبور به ترشح هورمون شناخته‌شده به‌عنوان هورمون تستوسترون تحریک‌شده (TSH) می‌کند. غده هیپوفیز شما (که در پایه مغز شما قرار دارد) بسته به میزان تیروکسین و T-3 در خون شما، مقدار مشخصی از TSH را آزاد می‌کند. غده تیروئید شما، به‌نوبه خود، تولید هورمون‌های شمارا بر اساس میزان TSH دریافت شده از غده هیپوفیز تنظیم می‌کند.
داشتن گواتر لزوماً به این معنی نیست که غده تیروئید شما به‌طورمعمول کار نمی‌کند. حتی زمانی که غده تیروئید بزرگ می‌شود، تیروئید شما ممکن است مقدار نرمالی از هورمون‌ها را تولید کند. بااین‌وجود، ممکن است در مورد تیروکسین تولیدی بیش‌ازحد یا کمتر از حد معمول داشته باشد و یا T-3 را نیز افزایش دهد.
تعدادی از عوامل می‌تواند باعث بزرگ شدن غده تیروئید شما شود. در میان رایج‌ترین موارد عبارت‌اند از:
کمبودید : ید برای تولید هورمون‌های تیروئید ضروری است، در درجه اول در آب‌های دریایی و خاک در مناطق ساحلی یافت می‌شود. در کشورهای درحال‌توسعه، افرادی که در داخل و یا در ارتفاع زیاد زندگی می‌کنند، اغلب کمبودید وجود دارد و وقتی‌که غده تیروئید در تلاش برای به دست آوردنید بزرگ می‌شود، می‌تواند بیماری گواتر ایجاد شود. کمبودید اولیه ممکن است حتی با رژیم غذایی با غذاهای مهارکننده هورمون مانند کلم، کلم بروکلی و گل‌کلم کاهش یابد.
اگرچه کمبودید در رژیم غذایی علت اصلی بیماری گواتر در بسیاری از نقاط جهان است، اما در کشورهایی که ید به‌طور منظم به نمک و سایر غذاها اضافه می‌شود، این عامل باعث گواتر نمی‌شود.
بیماری گریوس: هنگامی‌که غده تیروئید شما باعث تولید بیش‌ازحد هورمون تیروئید (هیپرتیروئیدیسم) می‌شود گاهی این مورد می‌تواند رخ دهد. در بیماری Graves، آنتی‌بادی‌هایی که توسط سیستم ایمنی بدن شما تولید می‌شوند به‌اشتباه به غده تیروئید حمله می‌کنند و باعث تولید تیروکسین زیاد می‌شوند. این تحریک بیش‌ازحد باعث تورم غده تیروئید در بدن می‌شود.
بیماری هوشیموتو: گواتر همچنین می‌تواند در اثر کم‌توانی تیروئید (کم‌کاری تیروئید) حاصل شود؛ مانند بیماری گریوس، بیماری هوشیموتو یک اختلال autoimmune است؛ اما به‌جای اینکه تیروئید شما بیش‌ازحد هورمون تولید کند، خسارت ناشی از بیماری هوشیموتو باعث می‌شود که تیروئید شما میزان کمتری از هورمون تیروئید را تولید کند. احساس کاهش سطح هورمون، غده هیپوفیز شما TSH بیشتری برای تحریک تیروئید تولید می‌کند که باعث می‌شود غدد تیروئید بزرگ شود.
گواتر چند ندولی: در این حالت، چندین غده پر از مواد جامد یا مایع به نام ندول ها در هر دو طرف تیروئید شما ایجاد می‌شود و درنتیجه باعث بزرگ شدن غدد تیروئید و متعاقب آن ایجاد بیماری گواتر می‌شود.
ندول تیروئیدی تنها: در این مورد، یک تک گره در یک قسمت از غده تیروئید شما توسعه می‌یابد. بیشتر گره‌ها غیرقابل تشخیص هستند (خوش‌خیم) و منجر به سرطان نمی‌شوند.
سرطان تیروئید: سرطان تیروئید کمتر از گره‌های خوش‌خیم تیروئید معمول است. بیوپسی یک گره تیروئید در تعیین اینکه آیا این گره سرطانی است یا نه، بسیار دقیق و کارا است.
بارداری: هورمون تولیدشده در دوران بارداری، گونادوتروپین کوریونیک انسانی (HCG) است که ممکن است باعث افزایش اندک در اندازه غده تیروئید شما شود.
التهاب: تیروئیدیت (التهاب غده تیروئید) یک بیماری التهابی است که می‌تواند باعث درد و تورم در تیروئید شود. این امر نیز ممکن است در اثر تولید بیش‌ازحد یا کمبود تولید تیروکسین باشد.
فاکتورهای خطر مربوط به بیماری گواتر
بیماری گواتر می‌تواند هرکسی را تحت تأثیر قرار دهد. این بیماری ممکن است در هنگام تولد در بدن شخص وجود داشته باشند و یا در هرزمانی در طول زندگی رخ دهد و فرد را مورد تأثیر قرار دهد.
برخی از عوامل خطر مشترک برای ابتلای به این بیماری عبارت‌اند از:
- کمبود ید در رژیم غذایی: افرادی که در مناطقی زندگی می‌کنند که کمبودید دارند و به مکمل‌هایید دسترسی ندارند، در معرض خطر بزرگی برای ابتلای به این بیماری هستند.
- زن بودن: ازآنجاکه زنان بیشتر مستعد ابتلا به اختلالات تیروئید هستند، احتمال ابتلا به بیماری گواتر نیز بیشتر است.
- سن شما: گواترها بعد از ۴۰ سالگی بیشتر شایع هستند.
- سابقه پزشکی: سابقه شخصی یا خانوادگی بیماری‌های خود ایمنی خطر شمارا افزایش می‌دهد.
- بارداری و یائسگی: به دلایلی که کاملاً مشخص نیست، مشکلات احتمالی تیروئید در دوران بارداری و یائسگی رخ می‌دهد.
- مصرف بعضی داروها: برخی از داروهای پزشکی، ازجمله آمیودارون داروی قلب (Cordarone، Pacerone و …) و لیتیوم دارویی برای مصارف روان‌پزشکی (Lithobidو …)، خطر ابتلای به این بیماری را در شما افزایش می‌دهد.
- قرار گرفتن در معرض تابش اشعه: اگر سیکل درمانی با استفاده از اشعه را در ناحیه گردن یا قفسه سینه داشته باشید یا اگر (تصادفی یا غیر تصادفی) در معرض تابش در یک تأسیسات هسته‌ای یا آزمایش قرارگرفته باشید، خطر ابتلای به این بیماری در شما افزایش پیدا می‌کند.
عوارض بیماری گواتر
در مورد، موارد کوچک گواتر که مشکلات فیزیکی و زیبایی را ایجاد نمی‌کنند، جای نگرانی نیست؛ اما اندازه خیلی بزرگ گواتر می‌تواند باعث دشواری در نفس کشیدن و بلع غذا شود و یا سرفه و خفگی ایجاد کند.
گواتری که از مشکلاتی نظیر هیپوتیروئیدیسم یا هیپرتیروئیدیسم ناشی می‌شود، می‌تواند با تعدادی از علائم همراه باشد، ازجمله خستگی و افزایش وزن تا کاهش وزن، تحریک‌پذیری و خواب‌آلودگی ناخواسته.
تشخیص بیماری گواتر
پزشک شما ممکن است غده تیروئید بزرگ‌شده را به‌سادگی با یک‌بار در معاینه فیزیکی معمول تشخیص دهد. در برخی موارد، ممکن است پزشک شما نیز بتواند وجود ندول را نیز احساس کند.
تشخیص گواتر ممکن است شامل موارد زیر باشد:
آزمون هورمون: آزمایش خون می‌تواند مقدار هورمون‌های تولیدشده توسط غده تیروئید و هیپوفیز شمارا تعیین کند. اگر تیروئید شما ضعیف باشد، سطح هورمون تیروئید کم خواهد بود. درعین‌حال، سطح هورمون تحریک‌کننده تیروئید (TSH) افزایش خواهد یافت، زیرا غده هیپوفیز شما تلاش می‌کند غده تیروئید شمارا برای تولید هورمون‌های تیروئید بیشتر تحریک کند.
گواتر مرتبط با تیروئید بیش‌ازحد فعال: معمولاً شامل سطح بالایی از هورمون تیروئید در خون و سطح TSH پایین‌تر از حد نرمال است. یک آزمایش آنتی‌بادی برخی از علل گواتر شامل تولید آنتی‌بادی‌های غیرطبیعی را تشخیص می‌دهد. آزمایش خون می‌تواند وجود این آنتی‌بادی‌ها را تائید کند.
سونوگرافی: یک دستگاه شبیه (مبدل) که جلوی گردن شما نگه‌داشته می‌شود. امواج صوتی به گردن و پشت شما تابانده می‌شوند و تصاویر را روی یک صفحه کامپیوتر ایجاد می‌کنند. تصاویر اندازه غده تیروئید شمارا نشان می‌دهد و اینکه آیا غده حاوی گره‌هایی است که ممکن است پزشک شما احساس نکرده باشد یا نه.
اسکن تیروئید: در طی یک اسکن تیروئید، شما باید یک ایزوتوپ رادیواکتیو را از طریق رگ در داخل آرنج شما تزریق کند سپس برو روی یک میز دراز کشیده و سرخود را به عقب می‌برید درحالی‌که یک دوربین خاص یک تصویر از تیروئید شمارا بر روی یک صفحه‌نمایش کامپیوتری تولید می‌کند. زمان موردنیاز برای این روش ممکن است متفاوت باشد، بسته به اینکه چه مدت طول می‌کشد ایزوتوپ برای رسیدن به غده تیروئید خود. اسکن‌های تیروئید اطلاعاتی در مورد ماهیت و اندازه تیروئید شما ارائه می‌دهند، اما آنها تهاجمی، وقت‌گیر و گران‌تر از آزمون‌های اولتراسوند هستند.
بیوپسی: در طول بیوپسی آسپیراسیون سوزنی خوب، از امواج اولترا سوند برای هدایت یک سوزن به تیروئید شما برای به دست آوردن نمونه‌ای از بافت یا مایع برای آزمایش استفاده می‌شود.
درمان بیماری گواتر
درمان بیماری گواتر بستگی به اندازه گواتر، علائم و نشانه های بیماری در شما و علت اصلی آن دارد. پزشک شما ممکن است موارد زیر را توصیه کند:
نظارت: اگر گواتر شما کوچک است و مشکلی ایجاد نمی‌کند و تیروئید شما به‌طور طبیعی عمل می‌کند، پزشک شما ممکن است یک روش صبر و بازدید مداوم را پیشنهاد کند.
مصرف دارو: اگر شما کم‌کاری تیروئید دارید، جایگزینی هورمون تیروئید با لووتیروکسین (Levoxyl، Synthroid، Tirosint) علائم هیپو تیروئیدیسم را کاهش می‌دهد و همچنین آزاد شدن هورمون تحریک‌کننده تیروئید از غده هیپوفیز خود، اغلب باعث کاهش اندازه گواتر می‌شود. برای التهاب غده تیروئید، پزشک شما ممکن است آسپیرین یا داروهای کورتیکواستروئید برای درمان التهاب را پیشنهاد کند. برای گواترهای مرتبط با هیپوتیروئیدی، شما ممکن است به داروهایی برای نرمال کردن سطح هورمون نیاز داشته باشید.
عمل جراحی: از بین بردن تمام یا بخشی از غده تیروئید (تیروئیدکتومی کامل یا جزئی) گزینه‌ای است اگر گواتر بزرگ باشد یا ناراحت‌کننده باشد یا شمارا دچار مشکل درتنفس یا بلعیدن می‌کند و یا در بعضی موارد اگر گواتر گره‌ای ایجادکننده می‌توانید از این گزینه استفاده کنید. جراحی همچنین گزینه‌ای برای درمان سرطان تیروئید است. ممکن است لازم باشد پس از جراحی لووتیروکسین مصرف شود، و بسته به میزان تیروئید حذف‌شده دارد.
استفاده از ید رادیواکتیو: در برخی موارد، ید رادیواکتیو برای درمان غده تیروئید استفاده می‌شود. ید رادیواکتیو به‌صورت خوراکی و از طریق جریان خون شما به غده تیروئید می‌رسد و سلول‌های تیروئید را از بین می‌برد. این درمان باعث کاهش اندازه گواتر می‌شود، اما درنهایت همچنین ممکن است باعث ضعف در غده تیروئید ضعیف شود.
شیوه زندگی و درمان‌های خانگی
اگر بیماری گواتر شما به خاطر اشکال در رژیم غذایی مصرفی شما ایجادشده است، این پیشنهاد‌ها می‌توانند به رفع این مشکل در شما کمک کنند:
ید را به‌اندازه کافی دریافت کنید: برای اطمینان از اینکه به‌اندازه کافی ید دریافت می‌کنید، از نمک یددار استفاده کنید یا غذاهای دریایی و یا دریایی بخورید، سوشی یک منبع خوب در این زمینه است که می‌توانید حدود دو بار در هفته این ماده غذایی یا میگو و سیب‌زمینی مخصوصاً که دارای مقادیر بسیار زیاد ید است را مصرف کنید. اگر شما در نزدیکی ساحل زندگی می‌کنید، میوه و سبزی‌ها محلی که رشد می‌کنند، احتمالاً دارای مقادیری از ید در حد یدی است که محصولاتی شیر گاو و ماست وجود دارد. هر کس حدود ۱۵۰ میکروگرم ید در روز نیاز دارد (مقدار کمی کمتر از نصف قاشق چای‌خوری نمک یددار)؛ اما مقدار کافی برای زنان باردار و شیرده و نوزادان و کودکان بسیار مهم است.
اجتناب از مصرف بیش‌ازحد ید: گرچه این غیرمعمول است، مصرف بیش‌ازحد ید اغلب به بیماری گواتر می‌انجامد. اگر مصرف بیش‌ازحد ید برای شما مشکل‌زا باشد، از نمک، فلفل دلمه‌ای، جلبک دریایی و مکمل‌های ید استفاده نکنید.
آماده شدن برای یک ویزیت توسط پزشک
اگر شما مبتلای به بیماری گواتر تشخیص داده‌شده‌اید، به‌احتمال‌زیاد به تست‌های بیشتری برای تعیین علت نیاز خواهید داشت. برای شما ممکن است مفید باشد که فهرستی از سؤالات مدنظر خود را از پزشک خود بپرسید، مانند:
- چه چیزی سبب ایجاد بیماری گواتر شده است؟
- آیا بیماری جدی است؟
- چه‌کاری می‌تواند برای برطرف کردن علت اصلی انجام شود؟
- من این مشکلات بهداشت دیگری رادارم چگونه می‌توانم آنها را مدیریت کنم؟
- گزینه‌های اصلی درمان اصلی که شما پیشنهاد می‌کنید چیست؟
- چه اتفاقی می‌افتد اگر من تصمیم به انجام درمان نداشته باشم؟
- آیا گواتر همچنان بزرگ‌تر خواهد شد؟
- آیا درمانی که شما پیشنهاد می‌کنید ظاهر گواتر را بهبود بخشد؟
- آیا من باید دارو مصرف کنم؟ برای چه مدت باید دارو مصرف کنم؟
منبع مقاله Drugs.com
این مقاله به‌طور اختصاصی توسط گروه نویسندگان مجله قرمز ترجمه و تألیف شده است.