بیماری کزاز: معرفی عامل ایجاد بیماری، راه های انتقال و پیشگیری

بیماری کزاز از سایر بیماری‌های قابل‌پیشگیری واکسن متفاوت است، زیرا از فردبه‌فرد دیگر انتقال نمی‌یابد. باکتری‌ها معمولاً در خاک، گردوغبار و کود کشاورزی قرار می‌گیرند و از طریق شکاف در پوست و زخمی که توسط اشیا آلوده ایجاد می‌شود، وارد بدن فرد می‌شوند. امروزه بیماری کزاز در ایالات‌متحده یک بیماری معمولی است که به‌طور متوسط ۳۰ مورد گزارش‌شده در سال دارد. تقریباً در همه موارد، مورد بیماری در افرادی است که هرگز یک واکسن کزاز را دریافت نکرده‌اند یا بزرگ‌سالان که در فواصل ۱۰ ساله واکسیناسیون آن‌ها ادامه نمی‌یابد. البته خوشبختانه در مورد این بیماری که تقریباً در بسیاری از موارد باعث مرگ‌ومیر در فرد مبتلای به بیماری می‌شود، موارد حادثه گزارش‌شده بیش از ۹۵ درصد کاهش‌یافته است و مرگ‌ومیر ناشی از آن در ایالات‌متحده از سال ۱۹۴۷ بیش از ۹۹ درصد کاهش‌یافته است. از سال ۱۹۴۷، تعداد موارد ابتلای به کزاز در هرسال گزارش‌شده است که از سال ۱۹۰۰ این آمار به‌شدت کاهش‌یافته است، همچنان در حال کاهش است. این کاهش تا حدی ناشی از ادامه استفاده از آنتی‌توکسین کزاز برای مدیریت زخم و معرفی واکسن‌های کزاز در دهه‌های ۱۹۳۰ و ۱۹۴۰ بود. معرفی واکسن‌های کزاز به‌طورمعمول باعث واکسیناسیون همه کودکان و اضافه شدن تقویت‌کننده‌های ضد بیماری کزاز برای بزرگ‌سالان می‌شود. موارد اسپورادیک (تک‌وتوک) کزاز در بزرگ‌سالان همچنان رخ می‌دهد، به‌ویژه در افرادی که در دوران کودکی واکسینه نشده بودند یا از طریق یادآورهای ۱۰ ساله تقویت نمی‌شوند. نظارت ملی بر روی این بیماری توسط سیستم نظارت بر بیماری‌ها در وزارت بهداشت اعلام می‌شود و برای نظارت بر روند بروز و شناسایی جمعیت در معرض خطر این نظارت‌ها افزایش می‌یابد. در این مقاله به بررسی مفصل این بیماری مهلک وکشنده خواهیم پرداخت.

علل ایجاد بیماری و راه‌های انتقال بیماری کزاز

این بیماری یک عفونت ناشی از یک باکتری‌ای به نام کلستریدیوم تتانی (Clostridium tetani) است. اسطوره‌ای باکتری‌های در همه جای محیط، ازجمله خاک، گردوغبار و کود وجود دارد. اسپورهای کلستریدیوم تتانیClostridium tetani)  ) معمولاً از طریق یک زخم یا نقص در پوست وارد بدن می‌شوند. استئوآرتریت نوزادان معمولاً به علت عفونت‌های عصب بند ناف ایجاد می‌شود. در حضور شرایط بی‌هوازی، اسپور جوانه می‌زند و به فرم فعال باکتری تبدیل می‌شود. توکسین ها از طریق جریان خون و سیستم لنفاوی تولید و منتشر می‌شوند. توکسین ها در چندین محل در سیستم عصبی مرکزی، ازجمله پایانه‌های سیستم اعصاب محیطی، نخاع و مغز و همچنین در سیستم عصبی سمپاتیک عمل می‌کنند. تظاهرات بالینی این بیماری زمانی رخ می‌دهد که توکسین انتشاریافته از عامل بیماری با تسریع انتقال نوروترانسمیترها، باعث تداخل و مانع از عملکرد نورو ترانسمیترها می‌شود. این امر منجر به انقباض عضلات و اسپاسم می‌شود. تشنج ممکن است رخ دهد و سیستم عصبی خودمختار نیز ممکن است تحت تأثیر قرار گیرد.

راه‌های معمولی که باعث انتقال این باکتری به بدن شما می‌شود

اسپور ها می‌توانند از طریق پوست بریده و همچنین معمولاً از طریق جراحات ناشی از اشیاء آلوده وارد بدن شوند. برخی از شکستگی‌ها در پوست احتمال بیشتری برای آلوده شدن با باکتری‌های کلستریدیوم تتانی دارند. این موارد شامل:

• زخم‌های آلوده به خاک، رطوبت (مدفوع) یا تف (بزاق)

• زخم‌های ناشی از یک شیء که پوست را از بین می‌برد، مانند ناخن یا سوزن

• سوختگی

• جراحات ناشی از تصادف

• آسیب از طریق تماس بافت مرده

راه‌های نادری که باعث انتقال این باکتری به بدن شما می‌شود

به‌ندرت، ورود باکتری کلستریدیوم تتانی و ایجاد بیماری کزاز با شکستگی‌های پوست در اثر موارد زیر مرتبط است:

• زخم‌های سطحی تمیز (زمانی که فقط لایه بالایی پوست از بین می‌رود)

• عمل‌های جراحی

• نیش حشرات

• عفونت‌های دندانی

• شکستگی‌های ترکیبی (شکستن استخوان درجایی که در معرض مواجهه قرارگرفته است)

• زخم‌های مزمن و عفونت‌ها

• استفاده از داروهای داخل وریدی (IV)

• تزریق داخل عضلانی (واکسن‌هایی که در داخل یک عضله تزریق می‌شود).

میزان زمان قرار گرفتن در معرض عامل بیماری تا وقوع بیماری (دوره کمون)

دوره کمون یعنی- میزان زمان قرار گرفتن در معرض عامل تا وقوع بیماری – معمولاً بین ۳ تا ۲۱ روز (به‌طور متوسط ۱۰ روز) است، هرچند ممکن است بسته به نوع زخم ممکن است از یک روز تا چند ماه متغیر باشد. بیشتر موارد در عرض ۱۴ روز رخ می‌دهد. به‌طورکلی، دوره‌های کمون (انکوباسیون) با زخم‌های شدید آلوده کوتاه‌تر و با بیماری‌های جدی‌تر و نتایج بدتر (پیش‌آگهی) دیده می‌شود.

علائم و عوارض ناشی از بیماری کزاز

بیماری کزاز اغلب به نام ” قفل شدن فک” شناخته می‌شود، زیرا یکی از شایع‌ترین نشانه‌های این بیماری، قفل شدن عضلات فک است. عفونت ناشی از باکتری کزاز می‌تواند به مشکلات جدی سلامت منجر شود، ازجمله عدم توانایی باز کردن دهان و مشکل در بلع و تنفس که همین امر می‌تواند به احتمالی نزدیک به ۱۰۰ درصد منجر به مرگ در فرد آلوده به عامل بیماری شود.

انواع بیماری کزاز:

بر اساس تظاهرات بالینی، سه نوع مختلف از این بیماری توصیف‌شده است: عمومی، موضعی و مغزی.

کزاز عمومی

کزاز عمومی شایع‌ترین شکل است که بیش از ۸۰٪ موارد را تشکیل می‌دهد. شایع‌ترین علامت اولیه این شکل از بیماری اسپاسم عضلات فک و یا “قفل شدن فک” است. این حالت ممکن است به دنبال اسپاسم دردناک در دیگر گروه‌های عضلانی گردن، تنه و اندام‌ها و فعالیت‌های تشریح عمومی، یا تشنج در موارد شدید رخ دهد. کزاز عمومی ممکن است با اختلالات سیستم عصبی همراه باشد و همچنین عوارض متعددی در ارتباط با اسپاسم شدید و بستری طولانی‌مدت در رابطه با این فرم از بیماری وجود دارد. دوره بالینی کزاز عمومی و تعمیم‌یافته به‌کل بدن متغیر است و بستگی به درجه ایمنی قبلی، میزان سم در حال حاضر و سن و سلامت عمومی بیمار دارد. حتی با مراقبت‌های ویژه مدرن، کزاز عمومی با میزان مرگ ۱۰ تا ۲۰ درصد همراه است.

کزاز موضعی

کزاز موضعی شکل غیرمعمول بیماری است که شامل اسپاسم عضلانی در یک ناحیه محدود در نزدیکی محل آسیب است. اگرچه کزاز موضعی اغلب در افراد مبتلابه ایمنی جزئی وجود دارد و معمولاً خفیف می‌باشد، توسعه این بیماری ممکن است رخ دهد.

کزاز مغزی (کزاز راسی)

نادرترین شکل این بیماری که همراه با ضایعات سروصورت است و در ارتباط با عفونت گوش میانی است. دوره کمون این فرم از بیماری کوتاه است ومعمولا ۱ تا ۲ روز است . برخلاف کزاز عمومی و موضعی، کزاز مغزی به‌جای اسپاسم باعث فلج عصب جمجمه می‌شود. اسپاسم عضلات فک نیز ممکن است وجود داشته باشد. مثل کزاز موضعی، کزاز مغزی می‌تواند به شکل کزاز عمومی گسترش بیابد.

علائم بیماری کزاز:

علائم بیماری کزاز شامل موارد زیر است:

• سفتی و یا قفل شدن فک

• سفتی ناخواسته عضلانی (اسپاسم عضلانی) که اغلب این نشانه در فک رخ می‌دهد

• سفتی عضلانی دردناک در سراسر بدن

• مشکل در بلع

• تکان خوردن سریع و بی‌اراده یا خیره شدن (تشنج)

سردرد

• تب و عرق کردن

• تغییرات در فشارخون و سرعت ضربان قلب

عوارض ناشی از بیماری کزاز

مشکلات جدی بهداشتی که ممکن است به علت بیماری کزاز رخ دهد عبارت‌اند از:

• تنگی غیرقابل‌کنترل / غیردائمی تارهای صوتی (لارنگواسپاسم)

• استخوان ها ممکن است دچار شکستگی شوند(شکستگی استخوان)

• عفونت‌های ناشی از یک بیمار در طی بازدید بیمارستان (عفونت‌های بیمارستانی)

• انسداد شریانی اصلی ریه یا یکی از شاخه‌های آن توسط یک لخته خون که از جاهای دیگر بدن از طریق جریان خون منتقل می‌شود (آمبولی ریه)

• پنومونی، عفونت ریوی که با تنفس مواد خارجی رخ بدهد (پنومونی ناشی  آسپیراسیون)

• مشکل در فرایند تنفس که احتمالاً منجر به مرگ می‌شود (۱ تا ۲ در ۱۰ مورد دچار مرگ می‌شوند).

تشخیص بیماری کزاز

پزشکان می‌توانند با بررسی بیمار و جستجوی علائم و نشانه‌های خاصی، این بیماری را تشخیص دهند. البته آزمون‌های آزمایشگاهی وجود ندارد که بتواند وجود بیماری را در فرد تائید کند.

درمان بیماری کزاز

این بیماری یک اورژانس پزشکی است که به موارد زیر نیاز دارد:

• مراقبت در بیمارستان
• درمان سریع با دارویی به نام ایمونوگلوبولین کزاز انسانی (TIG)
• مراقبت از زخم‌های تهاجمی
• تجویز داروهایی برای کنترل اسپاسم عضلانی
• آنتی‌بیوتیک‌ها
• واکسیناسیون و دریافت مقادیر مورد نیاز آنتی‌بادی

همچنین بسته به اینکه عفونت چقدر جدی است، ممکن است یک دستگاه برای کمک به نفس کشیدن فرد مبتلابه این بیماری استفاده شود.

پیشگیری از بیماری کزاز

واکسیناسیون و مراقبت خوب از زخم برای کمک به جلوگیری از ابتلای به بیماری کزاز مهم است. پزشکان همچنین می‌توانند از یک دارو برای پیشگیری از این بیماری در مواردی که فرد به‌طورجدی آسیب‌دیده و از واکسن‌های کزاز استفاده نکرده است، استفاده کنند.

واکسیناسیون

به‌روز کردن دوره تزریق واکسن کزاز به شما (بعد از تکمیل سیکل واکسیناسیون در بزرگ‌سالان، تزریق به‌صورت هر ۱۰ سال یک‌بار است) بهترین راه برای جلوگیری از ابتلای به این بیماری است. حفاظت واکسن‌ها در مقابل بیماری در سراسر عمر نیست و نیاز به تزریق دوز یادآور در هر ده سال یک‌بار است. این بدان معنی است که اگر شما قبلاً واکسینه و یا دچار بیماری کزاز شده‌اید، هنوز هم باید به‌طور مرتب واکسینه شوید تا سطح بالایی از ایمنی در مقابل این بیماری را حفظ کنید. واکسن‌های کزاز برای افراد مختلف در تمام طول عمر توصیه می‌شود. همچنین ضروری یاد بگیرید که چه کسی باید واکسینه شود و در چه زمانی.

مراقبت مؤثر از زخم‌های ایجادشده

• مراقبت فوری و خوب از زخم نیز می‌تواند در جلوگیری از عفونت به عامل بیماری و متعاقباً ابتلای به این بیماری کشنده کمک کند.

• کمک‌های اولیه را حتی در زخم‌های جزئی و غیر عفونی مثل بریدگی، خراش‌ها و یا هرگونه تاول در پوست فراموش نکنید.

• دست‌ها را اغلب با صابون و آب بشویید و یا اگر از شستشوی دست استفاده نکنید، از دستمال و پد الکلی استفاده کنید. اگر نگرانی دارید و نیاز به مشاوره بیشتر دارید، با پزشک خود مشورت کنید.

منبع: CDC

این مقاله توسط گروه مترجمین سایت مجله قرمز به‌طور اختصاصی ترجمه و تألیف شده است.