داروی اکسناتید (Exenatide) چیست و چه کاربردهایی دارد؟ در چه شرایطی و به چه صورت مصرف می شود؟ عوارض جانبی آن کدامند؟ چه داروهایی را نباید به طور همزمان با داروی اکسناتید مصرف کرد؟ این سوالات، به همراه نکات و اطلاعات مهم درباره‌ی این دارو، در مطلب پیش‌رو بررسی خواهد شد.
معرفی دارو
داروی بایدوریان (Bydureon)، که با نام عمومی اکسناتید (Exenatide) نیز شناخته می‌شود، یک داروی تزریقی برای درمان دیابت است که به کنترل میزان قندخون در بدن کمک می‌کند. این دارو، به لوزالمعده (پانکراس) کمک می‌کند تا بتواند انسولین را به طور موثرتری تولید کند. تاثیر داروی بایدوریان، طولانی‌تر از اکسناتید می‌باشد.
مصرف این دارو باید با رژیم غذایی و تمرینات مناسب بدنی همراه شود تا کنترل قند خون در بزرگسالانی که از دیابت نوع ۲ رنج می‌برند را بهبود بخشد. داروی اکسناتید یا بایدوریان، برای درمان دیابت نوع اول به کار نمی‌رود.
این مطلب، در مورد یکی از برندهای داروی اکسناتید، که بایدوریان نام دارد، می‌باشد. یک برند دیگرِ اکسناتید، بایِتا (Byetta) است که البته در این مطلب به آن اشاره‌ای نخواهد شد و مطالب، در مورد برندِ بایدوریان از داروی اکسناتید می‌باشد.
اطلاعات مهم درباره اکسناتید
در صورتی که از بیماری کلیوی مزمن رنج می‌برید (یا اینکه تحت دیالیز شدن قرار دارید)، یا هضم آهسته، کتواسیدوز دیابتی، سابقه‌ی شخصی یا خانوادگی ابتلا به سرطان تیروئید یا نوعی از سرطان که multiple endocrine neoplasia type 2 یا MEN 2 نامیده می‌شود، دارید، بهتر است از این دارو استفاده نکنید.
اگر درد شدیدی در قسمت بالای شکم خود دارید که تا پشت شما هم در حال گسترش و امتداد یافتن است، و همچنین به همراه آن، حالت تهوع، استفراغ و ضربان قلب تند دارید، مصرف داروی بایدوریان یا اکسناتید را متوقف کرده و بلافاصله به دکتر خود اطلاع دهید. چرا که این شرایط ممکن است علائمی از پانکراتیت باشد.
از داروی بایدوریان برای درمان دیابت نوع اول استفاده نکنید. همچنین اگر در وضعیت کتواسیدوز دیابتی قرار دارید، این دارو را مصرف ننمائید.
بایدوریان، یک فرم گسترش یافته‌ی اکسناتید است که به صورت تزریقی و هر هفت روز یکبار استفاده می‌گردد و در هر زمانی از روز می‌تواند انجام شود. از دستورالعمل دکتر خود درباره استفاده از این دارو تبعیت کنید.
نکات مهمی که قبل از مصرف اکسناتید باید رعایت کرد
چنانچه نسبت به اکسناتید حساسیت داشته یا موارد زیر را دارید، از بایدوریان نباید استفاده کنید:
- بیماری کلیوی مزمن (یا اگر تحت دیالیز شدن قرار دارید)؛
- یک اختلال معده‌ی شدید، به طوری که به هضم آهسته منجر گردد؛
- کتواسیدوز دیابتی (برای درمان با انسولین، به دکتر مراجعه نمائید).
در صورتی که سابقه‌ی شخصی یا خانوادگی ابتلا به سرطان تیروئید یا نوعی از سرطان که multiple endocrine neoplasia type 2 یا MEN 2 نامیده می‌شود (نوعی از سرطان که بر روی تیروئید یا غدد فوق کلیوی تاثیر می‌گذارد)، دارید، نباید از بایدوریان یا اکسناتید استفاده کنید.
برای اطمینان از اینکه مصرف این دارو برای شما خطراتی در پی نخواهد داشت، در صورتی که موارد زیر را دارید، به دکتر خود اطلاع دهید:
- بیماری کلیوی یا سابقه‌ی پیوند کلیه؛
- مشکلات و اختلالات هضم؛
- سابقه‌ی اعتیاد به نوشیدن الکل؛
- سابقه‌ی تیریگلیسیرید بالا (تیریگلیسیرید، نوعی چربی در خون است).
طبق آزمایشاتی که بر روی حیوانات انجام شده، بایدوریان باعث ایجاد تورمورهای تیروئیدی در آن ها شده است. البته، در مورد حیوانات، دوز مصرفی که به آن ها داده شد بسیار زیاد بود و هنوز این موضوع که آیا همان تاثیری که مصرف زیاد این دارو بر روی حیوانات داشت، در مورد مصرف دوز معمولی در انسانها نیز صدق می‌کند یا خیر، در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. از دکتر، در مورد خطراتی که با مصرف این دارو برای شما ممکن است اتاق بیفتد، صحبت کنید.
هنوز مشخص نشده است که آیا مصرف داروی بایدوریان یا اکسناتید برای جنین خطرزا است یا خیر. در دوره‌ی مصرف این دارو چنانچه باردار هستید و یا قصد باردار شدن را دارید، به دکتر خود اطلاع دهید.
همچنین هنوز مشخص نیست که آیا این دارو در شیر مادر نفوذ پیدا کرده و باعث ایجاد آسیب در نوزاد می‌شود یا خیر. اگر در دوران شیردهی قرار دارید، به دکتر اطلاع دهید.
مصرف داروی بایدوریان برای افراد زیر ۱۸ سال ممنوع است.
نحوه مصرف
اکسناتید را حتماً با تجویز پزشک مصرف کنید و قبل از مصرف، تمامی مواردی که روی جلد این دارو نوشته شده است را به دقت مطالعه نمایید. همچنین از مصرف دوز بیشتر یا کمتر از مقداری که برای شما تجویز شده است، خودداری کنید و فقط در همان دوره ی زمانی که برای شما تجویز شده، آن را مصرف کنید.
بایدوریان، در زیر پوست تزریق می‌گردد. ممکن است به شما آموزش داده شود که چگونه تزریق را در خانه انجام دهید. اگر نمی‌دانید که دقیقاً باید چگونه عمل تزریق را خودتان انجام دهید و یا از سوزن و سرنگ به خوبی نمی‌توانید استفاده کنید، خودتان این دارو را در منزل تزریق نکنید.
داروی بایدوریان، معمولاً هر هفت روز یکبار تزریق می‌شود. این دارو می‌تواند با غذا یا بدون آن استفاده شود و همچنین می‌توانید در هر زمانی از روز، تزریق را انجام دهید. از دستورالعمل پزشک متخصص در این زمینه تبعیت نمائید. شما می‌توانید روزی را که در هر هفته این دارو را در آن روز مصرف می‌کنید، تغییر دهید؛ اما توجه داشته باشید که نباید از آخرین باری که تزریق این دارو را انجام داده‌اید، کمتر از ۳ روز، گذشته باشد.
بایدوریان، یک دارو به صورت پودری است که باید قبل از استفاده، با یک مایع مخلوط گردد و بلافاصله بعد از مخلوط کردن، تزریق شود. اگر شما عملیات تزریق را در منزل انجام می‌دهید، مطمئن شوید که مخلوط کردن را به صورت درست انجام داده و به درستی تزریق می‌نمائید.
مسئول مربوطه باید به شما آموزش دهد که کدام قسمتهایی از بدنتان برای تزریق این دارو مناسب‌تر است. پس از هر بار تزریق، محل مورد نظر را تغییر دهید و دوبار تزریق پیاپی را در یک محل انجام ندهید.
کاهش قند خون، در هر فردی که به دیابت مبتلاست می‌تواند اتفاق بیفتد. علائم آن شامل سردرد، گرسنگی، تعریق، تحریک‌پذیری و زود رنجی، حالت تهوع، سرگیجه، ضربان قلب تند، احساس اضطراب یا لرزش می‌باشد. برای اینکه کاهش سطح قند خون خود را بلافاصله بهبود ببخشید، همیشه همراه خود یک ماده‌ی قندی که تاثیر سریعی نیز دارد، داشته باشید. مثلاً: آب‌میوه، آبنبات، کراکر، کشمش و امثال این‌ها.
همچنین مراقب میزان بالای قند خون نیز باشید که علائم آن عبارتند از: افزایش تشنگی یا ادرار، تاری دید، سردرد و خستگی.
سطح قند خون بدن، می‌تواند متاثر از استرس، بیماری، جراحی، تمرینات جسمی، مصرف الکل، یا وعده‌های غذایی باشد. قبل از ایجاد تغییر در میزان مصرف خود از داروی مورد نظر و یا تغییر برنامه‌ی زمانی مصرف دارو، با دکتر مشورت کنید.
استفاده از بایدوریان، تنها بخشی از روند درمانی شما است و باید با تمرینات جسمانی، رژیم غذایی مناسب، کنترل وزن، آزمایشات تعیین میزان قند خون و مراقبت‌های پزشکی ویژه نیز همراه باشد. به دقت از دستورالعملی که دکتر برای شما در نظر گرفته است، پیروی نمائید.
داروی مورد نظر را در یخچال نگهداری کنید و تا قبل از تاریخ انقضا، مصرف کنید. همچنین از قرار دادن آن در معرض نور خودداری کنید. اجازه ندهید دارو یخ بزند و اگر دچار یخ‌زدگی شد، فوراً آن را دور بیندازید.
البته این دارو را می‌توانید به مدت ۴ هفته در دمای اتاق نیز نگهداری کنید.
همه‌ی دستوراتی را که در مورد نحوه مصرف این دارو در دسترس شما قرار دارد و یا روی دارو نوشته شده، به دقت مطالعه کنید و در صورتی که سوالی داشتید، از مسئول داروخانه یا پزشک خود بپرسید.
مصرف بیش از اندازه یا کمتر از میزان لازم
اگر یک بار مصرف این دارو را فراموش کردید، به محض اینکه به یاد آوردید، آن را مصرف کنید. اما چنانچه کمتر از سه روز تا نوبت مصرف بعدی این دارو فاصله بود، دوز فراموش شده را مصرف نکنید.
چنانچه بیشتر از میزان مورد نیاز، این دارو را مصرف کردید، به موارد اورژانسی در مورد مصرف زیاد این دارو مراجعه کنید و یا از پزشک کمک بگیرید. علائم مصرف بیش از اندازه‌ی این دارو، شامل حالت تهوع و استفراغ و علائم کاهش سطح قند خون (سردرد، گرسنگی، تحریک‌پذیری و کج‌خلقی، سرگیجه، لرزش) می‌باشد.
از چه مواردی در دوره مصرف بایدوریان یا اکسناتید باید خودداری کرد؟
- شما نباید داروی بایدوریان را به صورت همزمان با انسولین استفاده کنید. همچنین، بایدوریان را به همراه بایِتا مصرف نکنید.
- از مصرف الکل خودداری کنید؛ چرا که باعث افت قند خون شما می‌گردد.
عوارض جانبی
اگر هر گونه علائم آلرژیکی نسبت به این دارو – شامل کهیر، به دشواری نفس کشیدن، التهاب صورت، لب ها، زبان یا گلو – در خود مشاهده کردید، حتماً به دکتر اطلاع دهید.
اگر موارد زیر را دارید، بلافاصله به دکتر اطلاع دهید:
- درد، خارش، احساس گرما، تورم، درد پوستی، تاول، تغییرات در پوست، سخت شدن و توده‌مانند شدن محل تزریق دارو؛
- متورم شدن گردن یا گلو (بزرگ شدن تیروئید)، خشن شدن صدا، مشکلات در بلعیدن یا تنفس؛
- پانکراتیت – علائم: درد شدید در قسمت بالای شکم که تا پشت نیز امتداد یابد، حالت تهوع و استفراغ، ضربان قلب تند؛
- میزان پایین قند خون – علائم: سردرد، گرسنگی، تعریق، تحریک پذیری، سرگیجه، حالت تهوع، ضربان قلب تند، احساس اضطراب، بی قراری و لرزش؛
- مشکلات کلیوی : عدم ادرار یا ادرار ناچیز، ادرار دردناک یا به سختی ادرار کردن، تورم در پاها یا مچ پا، احساس خستگی یا تنگی نفس؛
عوارض جانبی متداول در اثر مصرف داروی اکسناتید ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- سوء هاضمه، حالت تهوع، استفراغ، اسهال، یبوست؛
- سردرد؛
- خارش، یا برآمدگی کوچک در محل تزریق دارو؛
البته لازم است ذکر شود که ممکن است عوارض جانبی دیگری نیز در صورت استفاده از این دارو رخ دهد. چنانچه موارد دیگری را مشاهده نمودید، فوراً به دکتر مراجعه کنید.
تاثیر داروهای دیگر بر اکسناتید – تداخل های دارویی
بایدوریان جذب سایر داروهایی را که به صورت خوراکی مصرف کنید، کاهش می‌دهد. هر دارویی که مصرف می‌کنید یا قصد شروع یا قطع مصرف آن را دارید، با دکتر در میان گذارید؛ داروهای زیادی ممکن است با اکسناتید تداخل داشته باشند؛ مثلاً ویتامین ها، داروهای گیاهی و بسیاری از داروهای دیگر.
ترجمه ی اختصاصی مجله قرمز / با اندک تصرف و تلخیص
منبع : drugs.com
لطفاً نظرات خود را با ما در میان گذارید.
در صورتی که مایلید در مورد داروهای دیابت بیشتر بدانید، پیشنهاد می‌شود به مطلب داروی داروی جنوویا یا سیتاگلیپتین نیز مراجعه نمائید.